وندالیسم یا هنر، نگاهی گذرا به کارنامۀ بنکسی

وندالیسم یا هنر، نگاهی گذرا به کارنامۀ بنکسی

بنکسی نام مستعار هنرمندی است که در هنر خیابانی فردی صاحب سبک به حساب می آید. چهره اش در هیچ تصویری نیست؛ و از نام واقعی و سال و موقعیت تولدش اطلاعات مستندی در دست نیست. منتقدین آثار او را تحت تاثیر هنرمند فرانسوی بلک له رت می دانند، اما بنکسی میگوید که گرافیتی را با الهام از رابرت دل نارا [خوانندۀ گروه مسیو اتک] شروع کرده است. نخستین آثارش در سال 1990 با گروهی در زیرزمین های بریستول شکل گرفتند، و در سالهای بعد دامنۀ کارهایش به شهرهای دیگر انگلستان، آمریکا و حتی دیوار حایل گسترش پیدا کرده است. هرچند که او در آخرین کارهایش به گرایشی از هنر چیدمان نزدیک شده است، اما فرم اصلی کارها هنوز بر اعتراض به ساختارهای سیاسی اجتماعی که از شاخصه های اصلی هنر گرافیتی هستند، استوار است.

عنوان نوشتار حاضر؛ "وندالیسم یا هنر"، در واقع نگاهی است به یکی از مضامین مهمی که در همۀ آثار بنکسی به چشم میخورند، هنر او عصیانگر است، به ساختارهای اجتماعی حمله میبرد، و از تخریب هراسی ندارد. از مفاهیم سیاسی مثل کاپیتالیسم و صهیونیسم، تا روابط اجتماعی و فردی، هیچکدام از گزند تیغ تیز او در امان نمی مانند. وندالیسم واژه ایست به معنای "عملی است که متضمن تخریب اموال عمومی یا خصوصی باشد". ریشۀ این واژه به وندال ها [قبیله ای کهن در شرق آلمان] برمیگردد که غارت بزرگ رم را در سال 455 میلادی دامن زدند. هرچند که بنکسی با وندال بودن هنرش مخالف است، و آن صرفا هنری اعتراضی میداند، اما دولت و برخی نهادهای اجتماعی بارها هنر او را مصداقی از وندالیسم دانسته اند. و در بسیاری از موارد در مقابلش ایستاده اند، برای مثال دیواری که بنکسی، گرافیتی با عنوان "یک ملت زیر دوربین مدار بسته" را روی آن کشیده بود، در سال 2009 توسط مسئولین شهری دوباره رنگ آمیزی شد! [نابود شد]

-از این دست مثال ها در رابطه با آثار این هنرمند فراوان است، ولی شاید جالبترینشان رنگ آمیزی دیواری باشد که بنکسی نقاشی طنزآلودی از خانوادۀ سلطنتی بریتانیا برروی آن کشیده بود، بی بی سی تخریب این اثر را غیر عمدی و ناشی از یک اشتباه دانست! [+] در سایت ویکی پدیا میتوانید نگاهی به فهرست بلندبالایی از آثار نابود شدۀ این هنرمند بیاندازید. [+] اما بنکسی، بیدی نیست که با این بادها بلرزد! او هنرمند فوق العاده فعال و پر کاری است. و فراتر از این ها اهل سفر، او در هر شهری که اقامت داشته اثری از خود بجای گذاشته است. یکی از مهمترین مجموعه های او، در طول سفر به آمریکا و اقامت 31 روزه اش در نیویورک خلق شده اند. این مجموعه با نام "Better Out Than In" شامل چیدمان ها و نقاشی های دیواری متقاوتی میشوند که هرکدام تنها در یک روز اجرا شده اند. این مجموعه جنجال زیادی در نیویورک بر پا کرد، شهردار نیویورک، بنکسی را یک خرابکار نامید و آثارش را با تعاریف هنر غیر همسو دانست. و پلیس نیویورک مدتی به دنبال شکار کردن این هنرمند بود، بنکسی در سایت خود ویدئویی در مورد این سفر ساخته که در آن میگوید آنها حتی از دستگاههایی برای پیدا کردنش استفاده کرده اند. فارق از این مسائل آثار این مجموعه مضامین جالبی دارند، در این صفحه میتوانید همۀ آثار این مجموعه را مشاهده کنید. آثار بنکسی همواره با بار سیاسی زیادی همراه هستند، او در سپتامبر 2006 آدمک بادی با لباس زندانیان گوانتانامو را بر سر راه قطار بازی مجموعه تفریحی دیزنی لند قرار داد.

-شهرت بنکسی به خاطر نوع بیان هنری اش است، او مفاهیم را قالبی همه فهم و امروزی نه در گالری ها و برای متخصصان هنری، بلکه در خیابان و برای مردم کوچه بازار بیان میکند. نگاه طنز آلود او به مسائل مختلف و مضامین عدالت خواهانۀ آثارش او را در صدر هنرمندان خیابانی قرار داده است. او با پایبندی به ارزش هایی مثل صلح، برابری، حقوق حیوانات، در برابر دولتها می ایستد، بنکسی جهتگیری‌های مشخص سیاسی و اجتماعی دارد. درونمایه بسیاری از کارهای او را مفاهیم ضد سرمایه‌داری، ضد فاشیسم، ضد امپریالیسم، تشکیل می‌دهد.

- بنکسی میگوید "تا وقتی نظام سرمایه داری از هم نپاشد نمی‌شود برای تغییر جهان کاری کرد، در این میان تنها کاری که برای تسلای خود می‌توانیم بکنیم خرید کردن است." در سال 2007 بنکسی برندۀ جایزۀ برترین بریتایی زنده شد، و همانطور که انتظار میرفت برای دریافت جایزه نیامد، تا کماکان ناشناس باقی بماند. آثار سلطان هنر خیابانی در حراجی ها هم با استقبال خوبی روبرو شده اند؛ سال 2007 تابلوی 'دختر فضایی و پرنده' در حراجی بونهامس لندن 576000 دلار فروش رفت. در اشاره به حال و هوای این حراجی بنکسی این تصویر را در وبسایتش منتشر کرد! [بر روی تابلو نوشته شده "باورم نمی‌شه شما احمقا این آشغالا رو می‌خرین!"] خب این واکنش هم از بنکسی بعید نبود!

- در اوایل سال 2015 بنکسی سفری به غزه داشت، نقاشی هایی بر روی ویرانه های شهر کشید و فیلم مستند کوتاهی از وضعیت معیشت مردم غزه در وبسایتش منتشر کرد، در ادامه این آثار را که مضمونی ضد جنگ دارند را با هم مشاهده میکنیم:


- نظر شما چیست؟ به نظرتان هنر خیابانی همانطور که قوانین اکثر کشورها اشاره میکند، نوعی خرابکاری است؟ ارزش گذاریتان نسبت به این گونه هنر چگونه است؟ آیا این آثار را هنری میدانید؟